Tamne mrlje na pregibima – upozorenje koje šalje telo

Koža je često odraz našeg zdravlja, a promene na njoj mogu ukazivati na različite metaboličke i hormonske poremećaje. Jedno od takvih stanja je Acanthosis nigricans (AN), koje se manifestuje tamnim, hrapavim zadebljanjem kože, najčešće na pregibnim površinama. Iako ovo stanje samo po sebi nije opasno, može biti važan znak koji upozorava na ozbiljnije zdravstvene probleme poput insulinske rezistencije ili hormonskog disbalansa.

U osnovi ovog stanja često je insulinska rezistencija, koja se javlja kada ćelije prestanu da adekvatno reaguju na insulin. Kao rezultat, nivo insulina u krvi raste, što može dovesti do stimulacije rasta ćelija kože i pojave karakterističnih tamnih mrlja. Ova povezanost s metaboličkim poremećajima čini Acanthosis nigricans ne samo estetskim problemom, već i potencijalnim ranim znakom dijabetesa tipa 2. Osim insulinske rezistencije, uzroci mogu biti različiti – od gojaznosti i genetske predispozicije do hormonskih poremećaja i određenih lekova. AN može biti povezan i sa malignim oboljenjima, što ga čini još važnijim za pravovremenu dijagnozu.

Patofiziološki mehanizmi

Patogeneza AN je kompleksna i uključuje različite biohemijske i molekularne mehanizme u zavisnosti od etiološkog faktora. Najčešći oblici ovog stanja, posebno oni povezani sa gojaznošću i insulinskom rezistencijom, razvijaju se kao posledica stimulacije epidermalnih keratinocita i fibroblasta, faktorima rasta povezanih sa insulinom.

Uloga hiperinsulinemije

Hiperinsulinemija, koja je često prisutna kod gojaznih osoba i pacijenata sa metaboličkim sindromom, dovodi do povećane stimulacije receptora za insulinu sličan faktor rasta-1 (IGF-1) u epidermu. Ova stimulacija uzrokuje proliferaciju keratinocita i fibroblasta, što rezultira zadebljanjem i hiperpigmentacijom kože. Insulin deluje i direktno na melanocite, pospešujući sintezu melanina, čime se dodatno pojačava pigmentacija kože.

Genetska predispozicija

Određeni oblici Acanthosis nigricans-a povezani su sa genetskim mutacijama, naročito u slučajevima sindromskih oblika, kao što su Donohue sindrom i Rabson–Mendenhall sindrom. Ove sindrome karakteriše teška insulinska rezistencija i prateće dermatološke manifestacije.

Endokrini poremećaji

AN se može javiti i u sklopu endokrinih disfunkcija, kao što su Kušingov sindrom, sindrom policističnih jajnika, akromegalija, hipotireoidizam. U ovim slučajevima, prekomerno lučenje hormona može doprineti stimulaciji rasta epidermalnih ćelija i povećanoj pigmentaciji.

Paraneoplastički oblik

Maligni oblici, Acanthosis nigricans maligna, najčešće su povezani sa adenokarcinomom gastrointestinalnog trakta, naročito želuca. Smatra se da tumorske ćelije luče faktore koji mogu dovesti do zadebljanja i stvaranja pigmentacije na koži.

Shutterstock.com

Simptomi, dijagnoza, terapija, prevencija

Acanthosis nigricans je poremećaj koji se manifestuje tamnim, zadebljalim, baršunastim promenama na koži, najćešće u pregibima. Promene su posledica hiperkeratoze, hiperpigmentacije i papilomatoznog zadebljanja epiderma, što rezultira specifičnom baršunastom teksturom. Najćešće su zahvaćeni delovi kože sa izraženim trenjem i vlaženjem, poput vrata, pazuha, ingvinalne regije, područja ispod dojki, zglobova prstiju šaka i stopala, a ređe perioralna i periokularna regija. Kod pacijenata sa gojaznošću i insulinskom rezistencijom lezije se razvijaju postepeno, dok se kod malignih oblika promene mogu brzo razvijati i biti znatno izraženije. Ponekad može doći do pojave svraba ili neprijatnog mirisa, što dodatno narušava kvalitet života obolelih.

Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, anamneze i laboratorijskih analiza koje istražuju moguću osnovnu endokrinu ili malignu bolest. U nekim slučajevima se radi biopsija kože kako bi se isključila druga oboljenja.

Terapija zavisi od osnovnog uzroka, pa je ključno lečenje primarne bolesti, poput korekcije insulinske rezistencije ili lečenja maligne bolesti. Kod pacijenata sa metaboličkim poremećajima preporučuje se gubitak telesne mase, dok se lokalno mogu primenjivati keratolitički agensi (poput retinoida i salicilne kiseline), hidratantne kreme i topikalni inhibitori tirozinaze za ublažavanje hiperpigmentacije. U slučaju malignog oblika, rana dijagnoza i onkološka terapija su od presudne važnosti.

Važno je naglasiti da se Acanthosis nigricans može delimično prevenirati. Održavanje zdrave telesne mase, pravilna ishrana, prestanak pušenja i redovni pregledi mogu smanjiti rizik od njegovog razvoja. Takođe, rano prepoznavanje simptoma i blagovremena reakcija mogu sprečiti nastanak ozbiljnijih metaboličkih poremećaja.

Shutterstock.com

Iako Acanthosis nigricans nije bolest sama po sebi, njegova pojava može biti signal koji telo šalje kao upozorenje. Posmatranje promena na koži ne bi trebalo da bude samo estetska briga, već i važan deo očuvanja opšteg zdravlja. Pravovremena dijagnoza i adekvatan tretman mogu ne samo poboljšati izgled kože, već i sprečiti ozbiljne komplikacije koje mogu nastati ukoliko se osnovni uzrok ne prepozna na vreme.

Naslovna fotografija – Shutterstock.com