Balat – šareni deo Istanbula koji vraća u prošlost

Novembarski vikend u Istanbulu, 21 stepen, sunce i gužva, kao i uvek, iako nije praznik. Grad vrvi od ljudi, mirisa, zvukova i one posebne energije koja ga čini neiscrpnim. Koliko god puta da dođete, uvek ostane još nešto neotkriveno. Istanbul je grad koji se ne može obići do kraja, svaki ugao krije novu priču, miris, prizor ili emociju. Spoj epoha, kultura i stilova, u kojem se orijentalno prepliće sa savremenim, haotično sa smirenim, a staro sa novim, u savršenom neskladu.

Otkrivanje novih ulica

Svaki poslovni odlazak koristimo da upoznamo neki novi deo grada. Ovog puta to je Balat, četvrt koja se ne vidi kada samo prođete tim delom grada; ipak, pažnju odmah privuku brojni turistički autobusi parkirani ispred.

Čim zakoračite u prvu kaldrmisanu ulicu, imate utisak da ste ušli u vremensku kapsulu. Povratak u prošlost, u neko jednostavnije i iskrenije vreme. Sa starih gramofona čuje se muzika, u dvorištima kukuriču petlovi, trgovci dozivaju prolaznike u svoje male, šarene radnje, a iz svake se širi drugačiji miris kafe, začina, farbe i drveta.

Mesto sa dušom

Enterijeri u lokalima i radnjama nimalo nisu skupoceni, već sastavljeni od „šta je ko imao”. Zidovi su ručno farbani, kao i nameštaj, često neusklađeni, ali puni karaktera i duše. Ništa nije savršeno, ali upravo to daje posebnu toplinu ovom kraju.

Zgrade su obojene kako je ko stigao i kakvu je boju imao, pa čitava četvrt izgleda kao razigrani mozaik. Veš se suši na žicama razvučenim između prozora, šuška na vetru i unosi dodatnu dozu svakodnevnog šarma.

Između starih filmova i turističkog šarma

Dok su neki kafići puni lokalnog stanovništva i podsećaju na prizore iz starih turskih filmova i serija, drugi su preplavljeni turistima koji ispijaju kafu iz fildžana ili domaću limunadu.

Atmosfera je opuštena, vreme sporije teče, a cene su – prijatno iznenađenje. U Balatu su one znatno niže nego u bilo kom drugom delu grada, što samo doprinosi njegovom jednostavnom, iskrenom šarmu.

Duh prošlih vremena

Ne treba zaboraviti ni duhovnu i istorijsku slojevitost ovog kraja, koji je nekada bio središte grčke, jermenske i jevrejske zajednice.

Ovde se nalazi Vaseljenska (Carigradska) patrijaršija, jedna od 14 autokefalnih pravoslavnih crkava. Na njenom čelu nalazi se carigradski, odnosno vaseljenski patrijarh.

Istorija hrišćana i hrišćanske crkve u Istanbulu je duga, bogata i seže do četvrtog veka, u vreme vladavine cara Konstantina.

U dvorištu Vaseljenske patrijaršije nalazi se Crkva Svetog Đorđa. Ovaj pravoslavni hram je od 1600. godine sedište Vaseljenske patrijaršije. Opasana je visokim zidom, mala i jednostavna spolja, ali raskošne i bogate unutrašnjosti. Njen značaj u pravoslavnom svetu daleko nadmašuje njenu fizičku veličinu.

Moram istaći i najimpozantniju zgradu koja dominira Balatom: Grčki pravoslavni koledž Fanar. Grčki pravoslavni koledž i osnovna škola Fanar, poznat i kao Crvena škola ili Stara škola, dobio je ovaj naziv zbog monumentalne zgrade izgrađene od crvene cigle dopremljene iz Francuske. Nakon dekreta Mehmeda II iz 1454. godine, kojim je pravoslavnima dozvoljeno obrazovanje na sopstvenom jeziku, u Fanaru je osnovana škola i započeto je organizovano obrazovanje zajednice.

Koledž Fanar © privatna arhiva

Škola, koja je tokom vremena bila poznata kao Crkvena akademija i Grčka stara škola, postupno se razvijala i širila svoje mogućnosti. Godine 1861. pretvorena je u srednju školu sa klasičnim obrazovnim programom. Današnja impozantna zgrada podignuta je 1881. godine prema projektu arhitekte Konstantina Dimadisa.

Zemljište na kojem se škola nalazi zadužio je moldavski knez Dimitrije Kantemir, ujedno i jedan od njenih poznatih učenika. Zgrada ima osnovu i tri sprata, dok kupola doseže visinu od 40 metara. Ukupna korisna površina iznosi 3.020 m². Često se kaže da njena panoramska silueta podseća na figuru orla.

Na ovom malom prostoru, u četvrti Balat, prepliću se različite vere, boje i kulture, baš kao i u samom Istanbulu, gradu koji nikada ne prestaje da iznenađuje i kome ćemo se uvek vraćati.

Ništa nije perfektno, a sve ima dušu.

Do sledećeg puta, pozdrav Istanbulu 🇹🇷

Naslovna fotografija – © privatna arhiva