Genitalni herpes  – simptomi, rizici i uzroci genitalnog herpesa

Genitalni herpes je rasprostranjena polna bolest. Češće se javlja kod žena nego muškaraca, jer se ova infekcija, tokom vaginalnog seksualnog odnosa, lakše prenosi sa muškarca na ženu, nego sa žene na muškarca.

Genitalni herpes je jedna od polno prenosivih bolesti (PPB) koju može dobiti svaka seksualno aktivna osoba, bez obzira na uzrast. Bolest izaziva herpes simpleksvirus (HSV). Mnogo češće, uzročnik infekcije je herpes simpleks virus tipa 2 (HSV-2), nego tipa 1 (HSV-1).

Većina ljudi sa genitalnim herpesom nema simptome i znake bolesti, što doprinosi lakom širenju infekcije na zdrave partnere, seksualnim kontaktom. Više od 90% osoba sa genitalnim herpesom ne zna da ima ovu infekciju. Osoba može imati HSV-1 i HSV-2 istovremeno.

Šta je oralni herpes ili herpes labijalis?

Oralni herpes obično izaziva HSV-1 i može dovesti do bolnih vezikula (vodenih mehurića) u predelu usta, nosa i obraza. Pre pojave vezikula, obično se javljaju bol, svrab, peckanje i trnjenje u blizini usana i usta.

Infekcija se prenosi direktnim kontaktom (poljupcem, korišćenjem istog pribora za jelo, deljenjem balzama za usta, itd.). 

Većina ljudi se inficira tokom detinjstva ili mladog odraslog doba salivom (pljuvačkom) zaraženih osoba. Infekcija oralnim herpesom je doživotna.

Da li postoji veza između genitalnog herpesa i oralnog herpesa?

Oralnim seksualnim odnosom, oralna infekcija koju uzrokuje HSV-1 može dovesti do genitalnog herpesa. Beleži se trend porasta obolevanja od genitalnog herpesa uzrokovanog virusom HSV-1.

Koliko je čest genitalni herpes?

Više od 400 miliona ljudi u svetu ima genitalni herpes uzrokovan herpes simpleks virusom tipa 2 (HSV-2). U Sjedinjenim Američkim Državama, prema podacima CDC, genitalni herpes ima jedna na svakih 6 osoba uzrasta 14–49 godina, a broj novoinficiranih u jednoj godini ovom polnom bolešću je oko 580.000 ljudi.

Faktori rizika za genitalni herpes

Genitalni herpes češće se javlja kod žena nego muškaraca, jer se ova infekcija, tokom vaginalnog seksualnog odnosa, lakše prenosi sa muškarca na ženu, nego sa žene na muškarca. Takođe, crnci nehispanskog porekla (34,6 odsto) češće imaju infekciju nego belci (8,1 odsto). 

Razlika postoji i kada se upoređuju osobe sa istim brojem seksualnih partnera. Posebno zabrinjava to što 87,4 odsto osoba uzrasta od 14 do 49 godina ne zna da ima genitalni herpes uzrokovan HSV-2 virusom.

Takođe, veći rizik od genitalnog herpesa imaju osobe sa većim brojem seksualnih partnera (1,9–3,7 puta ako imaju 10 i više partnera), bakterijskom vaginozom (2 puta), bilo kojom PPB (3,1 put), kao i korisnice hormonske kontracepcije (1,5 puta).

Genitalni herpes simptomi – kako prepoznati herpes?

Većina ljudi koji imaju genitalni herpes nemaju simptome ili imaju vrlo blage simptome. Redovni ginekološki pregled i testiranje su jedini potpuno siguran i tačan način da dijagnostikujete genitalni herpes, ili utvrdite da ga nemate.

Kod manjeg broja inficiranih, posle 2–12 dana od izloženosti virusu, dolazi do manifestacije bolesti u vidu pojedinačnih ili grupisanih vezikula na eritematoznoj podlozi, a nekad one prelaze u pustule kao posledica sekundarne infekcije.

Dan-dva pre pojave vezikula, obično se javljaju: bol, svrab, peckanje i trnjenje. Patološke promene mogu se javiti genitalno, glutealno, uretralno, u gornjem delu butina i perianalno.

Posle nekoliko dana od izbijanja vezikula nastaju erozije i ulceracije, najčešće prekrivene krustama (krastama). Retko, neke osobe pored lokalnih, mogu imati opšte simptome slične gripu (povišenu temperaturu, glavobolju, nedostatak apetita, mijalgije i malaksalost). Još ređe se javlja otok regionalnih limfnih čvorova. Reepitelizacija lezija nastaje za 1-2 nedelje.

Infekcija može biti praćena iscetkom neprijatnog mirisa iz genitalija, peckanjem pri mokrenju, krvarenjem između menstruacija, kao i genitalnim i sakralnim parestezijama.

Najčešće se za dokazivanje ove infekcije koristi PCR test kod osoba sa aktivnim lezijama. Takođe su u upotrebi ELISA i Western blot testovi.

Ovu bolest treba razlikovati od drugih bolesti sa ulceracijama (sifilis, ulcus molle, infekcija citomegalovirusom, lymphogranuloma venereum, itd.).

Genitalni herpes i komplikacije

Infekcija može dovesti do niza komplikacija: otežanog mokrenja (posebno kod žena), aseptičnog meningitisa, diseminovanog herpesa, encefalitisa, hepatitisa, neonatalne infekcije, pelvične inflamatorne bolesti i pneumonije.

Šta posle infekcije genitalnim herpesom?

Tokom početne infekcije, virusna DNK putuje aksonom (nervno vlakno) do senzornih ganglija kičmene moždine gde virus ostaje doživotno (latentna faza). Reaktivacija infekcije izaziva migraciju HSV nazad kroz akson, njegove grane ili kontralateralne aksone do kože i sluzokože.

Do recidiva genitalnog herpesa obično dolazi usled stresa, imunodeficijencije, fizičke iscrpljenosti itd. Ponovljene infekcije obično kraće traju i simptomi su blaži u odnosu na primarnu infekciju. Takođe, rekurentna infekcija je jednostrana i može da zahvati mesta koja nisu bila obuhvaćena primarnom infekcijom.

Kako se prenosi genitalni herpes?

Genitalna herpesna infekcija prenosi se vaginalnim, analnim i oralnim seksualnim odnosom, kao i kontaktom sa lezijama, mukozom, genitalnim, analnim i oralnim sekretima. Herpes se može dobiti od seksualnog partnera koji nema vidljive vezikule ili koji ne zna da je zaražen. Takođe, infekcija se može preneti sa majke na dete tokom trudnoće, pri prolasku ploda kroz porođajni kanal majke, kao i perinatalno.

Infekcija se ne može preneti preko WC šolje, posteljine, bazena, korišćenjem zajedničkog sapuna ili peškira. Nekad je moguće, ali je to veoma retko, ljubljenjem.

Kako se može smanjiti rizik od dobijanja genitalnog herpesa?

Kondom ne može pružiti stoprocentnu zaštitu, jer ne može da prekrije sve kožne promene. Najsigurniji način da se ne zarazite je da imate monogamnu vezu sa partnerom koji nije zaražen PPI. Izbegavati seksualni odnos kada partner ima simptome herpesa. Posle dodirivanja vezikula ili tečnosti iz erozija i ulceracija, nastalih posle prskanja vezikula, neophodno je oprati ruke da se infekcija ne bi prenela na druge delove tela, npr. na oči. Infekcija oka može dovesti do slepila.

Kako genitalni herpes može uticati na tok i ishod trudnoće?

Infekcija virusom herpesa može dovesti do spontanog pobačaja, prevremenog porođaja, smrti deteta, encefalitisa, infekcije, najčešće očiju, kože, usta, itd. Letalitet kod neonatalnog herpesa je 60 odsto, ukoliko se infekcija ne leči.

Jedna od pet trudnica je seropozitivna na HSV-2, a više od 60 odsto na HSV-1. Neonatalni herpes je redak i javlja se jedan slučaj na 3.200 živorođenih beba. Primarna infekcija majke sa HSV-1 ili HSV-2 u vreme porođaja, nosi 60 odsto rizika od neonatalnog herpesa.

Antivirusna profilaksa sa aciklovirom preporučuje se od 36. nedelje gestacije do porođaja, kod žena sa istorijom genitalnog herpesa, kako bi se minimizirao aktivni recidiv u vreme porođaja. Planirani porođaj carskim rezom treba da se uradi kod trudnica sa aktivnim lezijama u trenutku porođaja, kako bi se smanjio rizik od neonatalnog herpesa.

Da li je herpes izlečiv?

Nije moguće izlečiti herpes. Međutim, postoje antivirusni lekovi koji mogu sprečiti ili skratiti izbijanje vezikula. Radi se na vakcini, ali ona nije u primeni.

Seksualna aktivnost posle izlečenog genitalnog herpesa?

Seksualni partner treba da bude upoznat sa rizikom, usled mogućeg recidiva infekcije kod svog partnera. Upotreba kondoma može pomoći u smanjenju ovog rizika, ali neće u potpunosti ukloniti rizik. 

Čak i ako osoba nema nikakve simptome, i dalje može zaraziti svoje seksualne partnere. Neophodno je savetovanje sa ginekologom da bi se dobila odgovarajuća antivirusna terapija.

Veza između genitalnog herpesa i HIV-a

Osobe sa genitalnim herpesom uzrokovanim herpes simpleks virusom tipa 2 imaju tri puta veći rizik od HIV infekcije tokom seksualnog odnosa. Herpes infekcija može izazvati rane na koži ili sluzokoži usta, vagine i rektuma, što olakšava prodor HIV-a u telo. 

Čak i bez vidljivih ranica, genitalni herpes povećava broj CD4 ćelija koje se nalaze u sluzokoži genitalija, a to su ćelije koje HIV cilja za ulazak u telo.